فروشگاه صنایع دستی ایرانیان > صنايع دستي، ميراث هزاران ساله ايلام

استان ايلام که قدمتي به بلنداي تاريخ کهن ايران و سابقه‌اي درخشان در فرهنگ، هنر و تمدن جهان دارد، از ديرباز تاکنون از مراکز مهم توليد صنايع دستي مانند زيراندازهاي سنتي بوده است و از گذشته دور تا به امروز صنعتگران سختکوش و با ذوق ايلامي کوشيده‌اند تا با توليد زيراندازهايي نظير قالي، گليم و دست بافته‌هايي ديگر چون سياه چادر و چيغ (چيت)، جاجيم و.... انديشه‌ها و افکار، ذوق و خلاقيت و در نهايت ايمان خود به خالق هستي و اعتقاد به فرهنگ بومي را در قالب محصولي بيان کنند که در عين زيبايي واجد ارزش‌هاي کاربردي و مصرفي باشد.

زندگي عشيره‏اي و سنتي در استان ايلام نيز باعث رشد و رونق مضاعف صنايع دستي مرتبط با آن شده است به گونه‏اي که از دير باز بافت قالي کردي(قاليچه درشت بافت)، سياه چادر، چيغ(چيت)بافي، جاجيم بافي، گليم ساده، نمد مالي، احرامي بافي، گيوه بافي و عبا بافي در استان مرسوم بوده است.

در راستاي اهداف برنامه‏هاي آموزشي پس از ارزيابي قابليتهاي توسعه آموزش رشته‏هاي مختلف بومي استان با اولويت مزيت‏هاي هر منطقه جهت پاسخ‏گويي به سلايق مختلف، رشته‏هاي ديگري نظير گليم نقش برجسته، منبت چوب، سفال‏گري و طراحي روي سفال، قلم‏زني روي مس، و... در اين استان راه اندازي شده است و زمينه آموزش آنها فراهم شده است.

قالي بافي:مواد اوليه بکار رفته در اين گونه زير انداز عمدتاً از ابريشم بوده که در بيشتر موارد به صورت تمام ابريشم و در پاره‏اي از مواقع از کرک و ابريشم با پشم در بافت فرش استفاده مي‏شود.

امروزه بخش عمده اي از زير اندازهاي سنتي که در استان استفاده مي شود را فرش هاي گل ابريشم با رج شماره بالاي40 و در اندازه هاي ذرع و نيم(100×150) و قاليچه(140×220) تشکيل مي‏دهندکه عمدتاً در شهرستانهاي دره شهر و ايوان از توابع استان ايلام بافته مي شود.

گليم نقش برجسته: اين بافته از نظر اصالت و توليد مهمترين و شاخص‏ترين صنعت دستي استان ايلام است که زمينه آن گليم ساده و نقوش آن گره کامل قالي است که طبيعتاً بعد از بافت نقوش آن برجسته تر از زمينه است در ساير مناطق ايران از جمله اراک،کرمانشاه و ... نيز بافت اين گونه گليم انجام مي شود ولي اصالت آن مختص به استان ايلام بوده و براي اولين بار بافت آن در روستاي زنجيره از توابع شهرستان شيروان چرداول استان ايلام شروع شده است.

نمد مالي: به دليل بافت عشايري اين استان و تامين مواد اوليه(پشم)مورد نياز در داخل منطقه، نمد مالي از رونق خوبي برخوردار است. البته به دليل تاثيرات جوي, اين حرفه فصلي بوده و از اول تابستان تا ابتداي ماه سوم پائيز به مدت پنج ماه در سال انجام مي گيرد و فرايند توليد شامل در هم تنيدن الياف طي مراحل حلاجي کردن پشم، لوله کردن و کوبيدن آن است که در نهايت منجر به توليد نمد زير انداز، کلاه نمدي و پالتوي(کپنک)خواهد شد. اين حرفه عجين با سر انگشتان نمد مالان سخت کوش ايلام، ايوان، دهلران و آبدانان است.

احرامي بافي: يکي از دستبافته هايي است که ماسوره اساس کار آن است و ماکو با الياف نخي در اين نوع بافته به کار مي رود و از خامه پشمي رنگرزي شده به عنوان مواد اوليه آن استفاده مي شود. بافت اين هنر-صنعت در ايلام، ايوان و مهران انجام مي شود و با توجه به تعيين شهر مرزي مهران به عنوان مسيري براي اعزام و تردد زائران کربلاي معلي, بافت اين گونه دست بافته ها براي سجاده اهميت بيشتري يافته است.

گيوه بافي:کوهستاني بودن منطقه و نياز به پاي افزار راحت و سبک، انگيزه بافت گيوه را فراهم آورده است. اين هنر-صنعت که هم اکنون نيز رواج دارد طي سه مرحله زير ساخته و پرداخته مي شود:
1- آماده کردن رويه گيوه (آجيده) که اين کار توسط تخت کش انجام مي شود .
۲- بافت رويه گيوه (گيوه بافي) که معمولاً براي بافت ازنخ پنبه اي و ابريشمي استفاده مي شو
۳- دوختن رويه گيوه به تخت گيوه که اين کار توسط فرد گيوه دوز انجام مي شود.
بافت اين پاي افزار از زمانهاي ديرين تا کنون در ايلام، ايوان و مهران رايج بوده است.

بافت سياه چادر: که در اصطلاح محلي به آن ( دوار) گفته مي‏شود معمولاً توسط زنان عشاير در استان و با استفاده از موي بز بافته مي شود. از جمله ويژگي‏هاي سياه چادر مي‏توان به خواص فيزيولوژي موي بز اشاره کرد که بر خلاف بقيه مواد در گرما منقبظ و در سرما منبسط مي شود و اين به کاربرد ممتاز آن در سياه چادر کمک کرده تا در تابستان منافذ سياه چادر باز شده و هواي داخل سياه چادر خنک شود و در زمستان منافذ آن بسته تا از ورود سرما و باران جلوگيري شود.
بافت اين گونه پوشش حفاظتي در مناطق عشاير نشين کوچ روي استان ايلام انجام مي شود.

چيغ(چيت) بافي: «چيغ» از جمله متعلقات سياه چادر است که همانند حصاري اطراف آن را در بر مي گيرد. چيغ با استفاده از الياف گياهي(ني) و همچنين موي بز و در پاره اي از مواقع با استفاده از نخ پشمي رنگي بافته مي شود ضمناً نقوش در چيغ به سبب ماهيت بافت آن به صورت هندسي است و ناگفته نماند که امروزه تکنيک بافت چيغ به عنوان پارتيشن در خانه هاي آپارتماني کاربرد دارد. بهترين نوع اين دستبافته به صورت الوان در ايوان بافته مي شود يک نمونه از چيغ هاي اين شهرستان با نقش مايه هاي اصيل و سنتي, بعلت زيبايي که از نظرترکيب بندي رنگ و کيفيت بافت دارد به عنوان سر در نمايشگاه صنايع دستي کشور نصب شده است.

جاجيم بافي: جاجيم بافته اي از پشم تابيده رنگي است که اغلب بافت خشني دارد. در منطقه ايلام عموماً از الياف پشمي در بافت جاجيم استفاده شده که به عنوان رختخواب پيچ کاربرد دارد. در اکثر خانواده هاي استان ايلام از اين نوع دستبافته ها براي پيچيدن يک دست رختخواب اضافي براي ميهمانان استفاده مي شود. لازم به ذکر است که در گذشته هاي نه چندان دور از رختخواب هايي که با جاجيم پيچيده و مرتب شده اند در کنار ديوار به عنوان تکيه گاهي مناسب براي ميهمانان استفاده مي شد.علاوه بر اين به دليل تنوع رنگي، جاجيم هاي ميهمان خانه زيبايي خاصي پيدا مي کرده است چنانچه از گفته هاي جاجيم بافان منطقه بر مي آيد حاکي از اين است که هنر جاجيم بافي از دير باز در مناطق ايلام، ايوان و آبدانان رايج بوده است.

سفال گري: سفالگري هنري با پيشنه تاريخي است که هنرمندان با استفاده از مواد اوليه فراوان و ارزان قيمت گل رس, با روشهاي دستي و چرخ سفالگري اقدام به تهيه و توليد انواع فرمهاي سفالي مي کردند.